Để viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học lớp 7, các em cần nắm vững các yêu cầu đưa ra được lí lẽ rõ ràng để làm sáng tỏ ý kiến, đồng thời sử dụng các bằng chứng xác đáng—chính là những chi tiết, sự việc, lời nói được trích dẫn từ văn bản.
Bài viết dưới đây sẽ giúp các em viết được một bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học thật hay, đúng và đủ.
Mời quý thầy cô, phụ huynh và các em tham khảo!
I. Yêu cầu đối với bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học
Bài văn phân tích đặc điểm nhân vật văn học thuộc thể văn nghị luận văn học. Trong đó, người viết đưa ra ý kiến bàn về đặc điểm của các nhân vật trong một tác phẩm văn học.
Yêu cầu đối với kiểu bài  | |
| Nội dung | – Giới thiệu được nhân vật cần phân tích. – Trình bày được ý kiến của người viết về các đặc điểm khái quát từ nét tính cách, phẩm chất nhân vật.  | 
| Lí lẽ | Đưa ra lí lẽ rõ ràng, thuyết phục để làm sáng tỏ ý kiến. | 
| Bằng chứng | Đưa ra bằng chứng là các chi tiết, sự việc, lời nói, trích dẫn từ văn bản để làm sáng tỏ lí lẽ. | 
| Bố cục bài viết | – Mở bài: Giới thiệu nhân vật cần bàn luận và thể hiện ý kiến của người viết về đặc điểm của nhân vật. – Thân bài: Giới thiệu về tác giả, tác phẩm để giúp người đọc hiểu thêm về nhân vật cần phân tích. Khẳng định ý kiến về các đặc điểm của nhân vật, đưa ra lí lẽ và bằng chứng để làm sáng tỏ ý kiến; các lí lẽ và bằng chứng được sắp xếp theo trình tự hợp lí. – Kết bài: Khẳng định lại ý kiến của người viết về đặc điểm nhân vật, nêu cảm nghĩ của người viết về nhân vật.  | 
II. Phân tích bài viết tham khảo
Phân tích bài viết “Con mèo tuyệt vời nhất thế giới”  | |
Bài viết theo ngôi kể thứ mấy?  | Ngôi kể thứ nhất, người viết xưng “tôi”. | 
| Bài viết về nhân vật nào, trong tác phẩm nào? | Bài viết về nhân vật Giốc-ba trong tác phẩm Con mèo dạy hải âu bay của nhà văn Lu-i Xe-pun-ve-đa. | 
| Bố cục bài viết gồm mấy phần? Là những phần nào? | Bài viết gồm ba phần: mở bài, thân bài, kết bài. | 
| Nội dung của phần mở bài là gì? | – Mở bài giới thiệu nhân vật Giốc-ba: Con mèo ấy tên là Giốc-ba, một nhân vật trong tác phẩm “”Con mèo dạy hải âu bay””. – Ý kiến của người viết về nhân vật: Giốc-ba luôn là nhân vật đáng yêu và thú vị nhất”  | 
| Phần thân bài thể hiện nội dung gì? | Phần thân bài gồm 4 đoạn văn, thể hiện các nội dung sau: + Đoạn 2: Giới thiệu khái quát về nhân vật: Nhân vật xuất hiện trong tác phẩm khi nào? Đặc điểm nào của nhân vật đáng chú ý: Giốc -ba xuất hiện từ chương 2 và lập tức gây chú ý với dáng vẻ bề ngoài rất khác biệt. + Đoạn 3: Ý kiến về những đặc điểm tính cách của nhân vật khiến cho người đọc ấn tượng, thích thú. Đặc điểm ấy thể hiện qua các hành động, ngoại hình, lời nói… + Đoạn 4: Ý kiến về nghệ thuật xây dựng nhân vật Giốc –ba + Đoạn 5: Bài học cuộc sống rút ra từ nhân vật Giốc-ba”  | 
| Phần kết bài thể hiện nội dung gì? | Khẳng định lại ý kiến của nhân vật Giốc-ba và ý nghĩa của nhân vật trong tác phẩm. | 
| Người viết đã chỉ ra những đặc điểm nào của nhân vật được phân tích? | Giốc -ba đã có những đặc điểm: + Ngoại hình: to đùng và mập ú, bộ lông đen óng như than. + Đặc điểm tính cách: quả quyết, dũng mãnh; lòng tự trọng; có trái tim nhân hậu và tâm hồn sâu sắc.  | 

Bố cục ngắn gọn của bài mẫu
Phân tích bài mẫu: “Con mèo tuyệt vời nhất thế giới”  | |
| Mở bài | Giới thiệu được nhân vật trong tác phẩm cần phân tích; nêu được ý kiến của người viết về đặc điểm của nhân vật. | 
| Thân bài | Chỉ ra đặc điểm nhân vật dựa trên bằng chứng trong tác phẩm; nhận xét được nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn. | 
| Kết bài | Khẳng định lại ý kiến của người viết về đặc điểm nhân vật; nêu ý nghĩa của hình tượng nhân vật. | 
III. Quy trình các bước viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học
♦ Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết
- Xác định mục đích
 - Xác định đối tượng người đọc
 - Xác định đề tài
 - Thu thập tư liệu
 
♦ Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý
– Để tìm ý cho đoạn văn, cần:
- Đọc lại toàn bộ tác phẩm, thống kê lại biểu hiện các phương diện (xuất xứ, hoàn cảnh, ngoại hình, tính cách…) tạo nên chân dung nhân vật trong tác phẩm.
 - Rút ra được các đặc điểm nhân vật thể hiện trong tác phẩm.
 - Khái quát lại tính cách, phẩm chất nhân vật bằng các từ ngữ thích hợp.
 
♦ Bước 3: Viết bài văn hoàn chỉnh
– Dựa vào dàn ý, viết bài văn hoàn chỉnh.
– Khi viết, cần chú ý:
- Để bài văn mạch lạc, rõ ràng cần có những câu văn nêu rõ ý kiến của người viết và sử dụng từ có chức năng chuyển ý.
 - Có thể trao đổi với những ý kiến khác về nhân vật để tạo sự hấp dẫn cho bài viết.
 - Khi triển khai bằng chứng, cần tránh kể lại truyện, chú ý phân tích, nêu ý nghĩa của bằng chứng.
 
♦ Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm.
– Xem lại và chỉnh sửa: Dựa vào bảng kiểm.
– Rút kinh nghiệm: Từ bài viết của mình, em rút ra được kinh nghiệm gì về việc viết một bài văn phân tích đặc điểm nhân vật văn học?
| Bảng kiểm kĩ năng viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong tác phẩm văn học | Đạt | Không đạt | |
| Mở bài | – Giới thiệu nhân vật cần phân tích. – Nêu được ý kiến của người viết về đặc điểm của nhân vật.  | ||
| Thân bài | – Giới thiệu thông tin về tác giả, tác phẩm liên quan đến nhân vật cần phân tích. – Nêu được ít nhất hai đặc điểm tính cách của nhân vật. – Nêu được lí lẽ để lí giải cho các đặc điểm của nhân vật cần phân tích. – Nêu được bằng chứng xác đáng, thuyết phục từ tác phẩm để làm rõ đặc điểm của nhân vật. – Sắp xếp các lí lẽ, bằng chứng theo một trình tự hợp lí.  | ||
| Kết bài | – Khẳng định lại ý kiến của người viết về đặc điểm nhân vật. – Nêu cảm nghĩ về ý nghĩa hình tượng của nhân vật.  | ||
IV. Bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học lớp 7 mẫu
Phân tích nhân vật cụ Bơ – men trong tác phẩm Chiếc lá cuối cùng của nhà văn O.Hen-ri
“Chiếc lá cuối cùng” là kiệt tác duy nhất của nhân vật Bơ-men, nhân vật chính trong truyện ngắn cùng tên của O.Hen-ri, nhà văn Mỹ xuất sắc đầu thế kỉ XX. Với kiệt tác đó, nhân vật Bơ-men đã bộc lộ rõ lòng nhân đạo cao cả và đầy xúc động sâu sắc cho hết thảy hệ này đến thế hệ khác suốt gần 100 năm qua và đã góp phần làm cho tên tuổi của O-Hen-ri trở thành bất tử.
Là nhân vật chính nhưng bác Bơ-men chỉ xuất hiện có một lần ở giữa truyện còn lại là được nhắc tới qua lời dẫn truyện của tác giả giới thiệu về bác và lời của Xiu đi nói với Giôn-xi về cái chết và là tác phẩm kiệt xuất của bác. Tuy xuất hiện không nhiều nhưng phẩm chất, tính cách của Bơ-men rất nổi bật, rất sâu sắc.
Trước tiên người đọc thấy Bơ-men là một nghệ sĩ nghèo, không thành đạt nhưng sống rất lương thiện và luôn khát vọng sáng tạo một kiệt tác. Đã ngoài sáu mươi, nhưng bác Bơ-men vẫn sống cô độc “trong một gian buồng tối om ở tầng dưới”. Chỉ có những người nghèo mới phải ở những gian buồng như thế. Trong một gian buồng như thế thì vẽ thế nào được tranh, cho nên trên giá vẽ ở góc buồng của bác vẫn là một tấm vải trống trơn chưa có một nét vẽ. Không có tranh để bán, hàng ngày bác “kiếm được chút ít bằng ngòi bút làm mẫu cho các nghệ sĩ trẻ không đủ tiền thuê người mẫu chuyên nghiệp”. Là hoạ sĩ nhưng Bơ-men lại sống bằng việc làm người mẫu không chuyên cho các hoạ sĩ nghèo. Cuộc sống của bác thật khổ và thật bấp bênh. Tuy vậy bác vẫn sống trong sạch, không phiền hà đến ai, không để cho sự nghèo khổ làm sa sút phẩm chất, làm mờm yếu tinh thần. Chả thế mà bác “hay chê nhạo cay độc sự mềm yếu của bất kì ai”. Hóa ra bác không chấp nhận sự yếu đuối về tinh thần, về ý chí của bản thân và của những người xung quanh. Phẩm chất đó thật cao đẹp, thật trong sáng. Chính vì có phẩm chất đó, nên tuy sống trong nghèo khổ, suốt đời chỉ uống loại rượu nặng rẻ tiền, nhưng ước mơ sáng tạo lúc nào cũng cháy bỏng trong lòng bác. Bác luôn “có ý định vẽ một bức tranh kiệt tác” và tuy “uống rượu nặng quá độ” mà “vẫn nói về tác phẩm kiệt xuất sắp tới của mình”. Ước mơ, khát vọng của bác thật đẹp, thật chân chính. Đã ngoài sáu mươi, nhưng bác vẫn không thực hiện được ước mơ, khát vọng đó, có lẽ chủ yếu do bác quá nghèo, chứ không phải do bác thiếu tài năng. Người đọc thương bác, yêu quý bác chứ không coi thường bác chính vì lẽ đó. Song cái đáng quý nhất ở Bơ-men là tuy sống trong nghèo khổ, nhưng bác luôn quan tâm tới mọi người, muốn đem lại điều tốt lành cho người khác. Trong cuộc sống, bác không muốn mọi người xung quanh mềm yếu, bác chế nhạo họ, mong họ tốt đẹp, cứng rắn lên. Đối với những người nghèo, thực sự yếu đuổi, bác luôn quan tâm chăm sóc. Người đọc thật cảm động và quý mến bác, khi biết bác tự coi mình có nhiệm vụ gác cửa bảo vệ hai có nữ nghệ sĩ nghèo “nhỏ bé, thiếu máu” ở phòng vẽ tầng trên. Khi Xiu, một trong hai nữ nghệ sĩ đó báo tin cho bác biết Giôn-xi, cô nghệ sĩ “yếu đuối và mảnh mai như một chiếc lá” bị bệnh sưng phổi và ý nghĩ kì quặc của cô, “bác Bơ-men cặp mắt đỏ ngầu, nước mắt chảy ròng ròng”. Đó là những giọt nước mắt xót xa thương cảm. Bác đã coi hai cô gái nghèo như con mình. Khi biết Giôn-xi nghĩ rằng mình sẽ chết khi cây thường xuân rụng hết lá, bác “hét lên”, “quát to” nhạo báng ý nghĩ ngớ ngẩn của cô bé. Bác hét, bác quát nhưng lòng đầy thông cảm vì sau lời quát là lời dịu dàng xót xa: “Chà tội nghiệp cô bé Giôn- xỉ. Thật cảm động khi nghe bác nói với Xiu khi nghe cô lên phòng vẽ có Giôn-xi đang nằm: “Trời đây không phải chỗ cho một con người tốt như cô Giôn-x nằm. Một ngày kia tôi sẽ vẽ một tác phẩm kiệt xuất và tất cả chúng ta sẽ đi nơi này. Trời, nhất định thể”. Vẫn là ước mơ tốt đẹp, nhưng ước mơ đó gắn liền với một lòng yêu thương sâu sắc, bác muốn sáng tạo, muốn có kiệt tác để giúp đỡ mọi người, để đem lại cuộc sống tốt đẹp cho mọi người. Động cơ sáng tạo của bác thật cao cả.
Có lẽ do động cơ sáng tạo cao đẹp đó, nên khi nhìn qua cửa sổ, thấy cây thương xuân rụng lá dần dưới cơn mưa lạnh lẽo pha tuyết đang đổ xuống, bác đã nghĩ đến việc dùng bút vẽ để cứu Giôn-xi. và “chiếc lá cuối cùng vẫn không rụng, vẫn đơn độc bám lấy cái cuống của nó trên tường, mặc dù cho mưa gió dập vùi qua mấy đêm kinh khủng. Chiếc lá cuối cùng không rụng đó đã đem lại niềm tin vào sự sống cho Giôn-xi, đã cứu sống cho Giôn-xi. Nhưng chiếc lá cuối cùng đó đã giết bác Bơ-men, bởi vì chiếc lá đó rất giống những chiếc lá khác nhưng chẳng bao giờ nó rung rinh hoặc lay động khi gió thổi tới là do bác Bơ-men vẽ trong cái đêm khủng khiếp, khi chiếc lá cuối cùng đã rụng xuống. Do dầm mình trong mưa tuyết giá lạnh bác Bơ-men đã nhiễm bệnh hiểm nghèo. Chắc chắn khi dầm mình trong mưa tuyết để vẽ chiếc lá, bác không phải không cảm thấy giá lạnh. Bác Bơ-men đã nhiễm bệnh xưng phổi và đã qua đời sau đó hai ngày. Bác đã chết sau khi sáng tạo tác phẩm duy nhất là “chiếc lá cuối cùng” để cứu sống một cô gái bị bệnh hiểm nghèo. Chắc chắn khi dầm mình trong mưa tuyết để vẽ chiếc lá, bác không phải không cảm thấy giá buốt, không cảm thấy nguy hiểm cho tính mạng mình. Trong lòng thương yêu Giôn-xi, ý muốn dùng cây bút và bảng màu để cứu sống cô đã thúc đẩy bác vượt lên trên giá buốt, hiểm nguy để vẽ chiếc lá cuối cùng. Đó là một kiệt tác thực sự vì nó chứa đựng tất cả tâm hồn, tài năng của một nghệ sĩ chân chính, vì nó được tạo nên bằng cả cuộc đời con người và vì nó đem lại cuộc sống cho những người nghèo khổ lương thiện.
Bác Bơ-men đã chết, nhưng tác phẩm kiệt xuất của bác vẫn sống mãi với hai cô gái nghèo, vẫn sống mãi mãi trong lòng các thế hệ bạn đọc. Bởi vì tác phẩm đó đã biểu hiện tất cả phẩm chất cao đẹp của bác: nghèo nhưng vô cùng nhân hậu, thất bại nhưng vẫn ước mơ, sẵn sàng xả thân vì người khác. (Vũ Lan Hương – HS lớp 7, trường THCS Mỹ Tho, Lục Bình, Hà Nam).
Hy vọng những hướng dẫn viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học lớp 7 ở trên đã giúp các em hiểu rõ hơn về kiểu bài này. Chúc các em vận dụng tốt những kiến thức này để có những bài viết sâu sắc và sáng tạo.
Để học tốt hơn và nắm vững kiến thức Ngữ Văn 7 trong học kì 1 một cách hệ thống, phụ huynh và các em học sinh có thể tham khảo cuốn sách Làm chủ kiến thức Ngữ Văn bằng sơ đồ tư duy lớp 7 – Tập 1. Với cách trình bày bằng sơ đồ tư duy khoa học, dễ nhớ, cuốn sách sẽ giúp các em học nhanh – nhớ lâu, ôn tập hiệu quả và đạt kết quả cao trong môn Ngữ Văn.
Link đọc thử sách: https://drive.google.com/file/d/1q9SS_D7EcJyK4kLiv9820m_JvA39ydnI/view?usp=sharing
Tkbooks tự hào là nhà xuất bản sách tham khảo lớp 7 hàng đầu tại Việt Nam.


