Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (thơ thất ngôn bát cú hoặc Đường luật)

Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (bài thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt Đường luật) là bài học mà các em học sinh lớp 8 cần thực hiện trong tuần học thứ 4 trong học kì 1.

Trong bài viết dưới đây, Tkbooks sẽ hướng dẫn các em từng bước viết bài văn này kèm theo bài văn mẫu để các em tham khảo.

I. Yêu cầu cần đạt

• Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm, nêu ý kiến chung của người viết về tác phẩm.
• Phân tích được nội dung cơ bản của bài thơ.
• Phân tích được một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài.
• Khẳng định được giá trị và ý nghĩa của bài thơ.

II. Hướng dẫn viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (bài thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt Đường luật)

1. Bước 1: Lựa chọn bài thơ

Liệt kê một số bài thơ thất ngôn bát cú và thất ngôn tứ tuyệt mà em biết. Lựa chọn bài thơ mà em yêu thích nhất.

1.2. Tìm ý

• Tìm hiểu thông tin về tiểu sử, cuộc đời, đặc điểm và phong cách sáng tác, quan niệm nghệ thuật của tác giả, hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm để hiểu thêm về bài thơ.
• Tìm hiểu nhan đề, bố cục, đề tài, chủ đề của bài thơ.
• Chia bài thơ ra làm các phần và xác định nội dung của từng phần hoặc có thể tách theo mạch ý (dựa vào nội dung, hình tượng thơ).
• Về nội dung, chú ý đến những đặc điểm nổi bật của thiên nhiên, con người, cảm xúc và tâm trạng của tác giả.
• Về nghệ thuật, chú ý việc vận dụng thi luật trong bài thơ, cách dùng từ ngữ, hình ảnh, bút pháp nghệ thuật, các biện pháp tu từ,…

a. Mở bài

Chỉ ra được ý nghĩa, thông điệp mà nhà thơ gửi gắm trong tác phẩm của mình.

b. Thân bài:

• Phân tích đặc điểm nội dung:
• Phân tích hình ảnh, hình tượng thơ (hình ảnh thiên nhiên, con người…)
• Phân tích cảm xúc, tâm trạng của nhà thơ.
• Khái quát chủ đề của bài thơ.
• Phân tích một số nét đặc sắc về nghệ thuật:
• Sử dụng thể thơ theo mô hình chuẩn mực hay có sự cách tân.
• Những nét đặc sắc trong nghệ thuật tả cảnh, tả tình.
• Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ (từ ngữ, cấu trúc câu thơ, biện pháp tu từ…)

c. Kết bài:

Khẳng định vị trí và ý nghĩa của bài thơ.

2. Bước 2: Viết bài

• Cần bám sát dàn ý đã lập và sử dụng đa dạng các hình thức trích dẫn; kết hợp phân tích với nhận xét, đánh giá.
• Sử dụng từ ngữ chọn lọc, trong sáng, thể hiện được cảm xúc của người viết.
• Chú ý sự khác nhau giữa kiểu bài ghi lại cảm xúc sau khi đọc bài thơ với kiểu bài phân tích một bài thơ.

3. Bước 3: Chỉnh sửa bài viết

• Sau khi viết xong, cần đối chiếu với yêu cầu của kiểu bài và chỉnh sửa tập trung vào các nội dung:
• Thông tin về tác giả, tác phẩm, thể thơ, giá trị của bài thơ.
• Các ý thể hiện nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
• Nhận xét, đánh giá về nội dung, ý nghĩa của bài thơ.

III. Bài văn mẫu phân tích một tác phẩm văn học

Điều thú vị về bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến

Nguyễn Khuyến không chỉ là “nhà thơ của quê hương làng cảnh Việt Nam” mà còn là một trong những tác giả có nhiều bài thơ hay và xúc động về tình bạn. Tình cảm chân thành được thể hiện trong những vần thơ mộc mạc của cụ Tam Nguyên Yên Đổ đã chạm đến cảm xúc của nhiều độc giả, trong đó, “Bạn đến chơi nhà” được xem là một trong những bài thơ hay nhất. Bài thơ cho người đọc cảm nhận được ý nghĩa, sự quý giá của tình bạn trong cuộc sống bộn bề lo toan.

Đã bấy lâu nay bác tới nhà,

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu, sóng cả, khôn chài cá;

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ;

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,

Bác đến chơi đây, ta với ta.

Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Tuy nhiên, cả bài thơ, tác giả không sử dụng bất cứ một điển cố, điển tích nào. Sự mộc mạc của ngôn từ, sự gần gũi của những “cả”, những “mướp” khiến cho bài thơ trở nên thân thuộc như những câu ca dao nôm na, đằm thắm.

Đặc biệt, bài thơ có nội dung khá đặc biệt so với các bài thơ Đường luật khác. Sự khác biệt đó đã đem đến những điều thú vị và xúc động.

Câu thơ đầu như một lời reo vui của nhân vật trữ tình khi người bạn đến chơi. Câu thơ gần như không có công dụng nghệ thuật nhưng lại khiến độc giả xúc động trước một tình bạn chân thành, giản dị.

Bạn đến chơi thì việc đầu tiên phải nghĩ đến là chuẩn bị tiệc rượu để tiếp đón bạn cho chu đáo. Nhưng mong muốn này ngay lập tức gặp khó khăn. Từ câu thơ thứ hai đến câu thơ thứ bảy, Nguyễn Khuyến “kể khổ” về những bất tiện, khó khăn của mình trong lúc bạn đến chơi.

Đầu tiên, tác giả nghĩ đến việc khoản đãi bạn bằng những món ngon nhưng ngặt nỗi “Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa”. Không có người ở nhà để sai bảo, phục vụ, chợ búa thì xa quá nên việc mua bán để có một bữa ăn tử tế gần như là không thể. Vì vậy, gia chủ bắt đầu nghĩ đến những món ăn dân dã có sẵn trong nhà.

Phải có thịt, có cá những điều này với gia chủ hầu như là không có. Trong vườn có gà, trong ao có cá nhưng “vườn rộng rào thưa khó đuổi gà”; “Ao sâu nước cả khôn chài cá”. Vậy là những vườn, ao được coi là thịnh soạn này cũng dành gác sang một bên để nhường chỗ cho các loại rau củ quả. Tuy nhiên, những điều thú vị cũng từ đây mà bắt đầu.

Trong bài thơ này, cụ Tam Nguyên Yên Đổ nhắc đến rất nhiều loại rau, quá phổ biến ở các vùng quê Bắc Bộ Việt Nam xưa. Đó là những món ăn thân thuộc đã trở thành một phần trong cuộc sống của người dân Bắc Bộ như bầu, cà, mướp, cải…

Chúng ta đều thấy rằng tất cả các loại rau có đầy nhưng hoặc là chưa thành cây, hoặc là còn non chưa ăn được. Tuy nhiên, ít ai chú ý đến một chi tiết khá thú vị xung quanh các loại rau này. Đó là thời vụ của các loại rau quả kể trên không giống nhau.

Thời phong kiến, do trình độ canh tác còn hạn chế nên không thể trồng các loại rau củ trái vụ được. Vì vậy, mà dân gian vẫn thường khẳng định “mùa nào thức ấy”.

Có nghĩa là, mỗi một mùa trong năm lại có một loại rau quả đặc trưng. Vì vậy, nếu để ý, chúng ta sẽ thấy, các thứ rau mà Nguyễn Khuyến nhắc đến trong bài thuộc nhiều thời điểm khác nhau trong năm. Chúng ta hãy điểm qua mùa vụ của từng loại rau để khám phá điều thú vị xung quanh bài thơ nổi tiếng về tình bạn này nhé.

Cải chưa ra cây, cà mới nụ;

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Cây rau cải thường được gieo hạt vào khoảng tháng ba dương lịch. Trong khi đó, bầu thường được gieo trồng vào khoảng tháng một dương lịch (tức là khoảng tháng 12 âm lịch) hàng năm. Mướp thường được trồng vào khoảng tháng năm, tháng sáu đến tháng tám hoặc tháng chín âm lịch sẽ được thu hoạch. Trong khi đó, cà thường được trồng vào khoảng tháng tám âm lịch (tức tháng chín, tháng mười dương lịch). Như vậy, bốn loại rau quả được nhắc đến trong bài thơ của Nguyễn Khuyến đều có thời điểm gieo trồng và thu hoạch khác nhau. Rõ ràng, ở một thời điểm, trong khu vườn của cụ Tam Nguyên Yên Đổ không thể có đủ các loại rau quả ấy.

Nói cách khác, các loại rau quả có trong bài thơ phản ánh các thức ăn dân dã trong cả một năm ở miền quê Bắc Bộ. Phải chăng mùa nào “người bạn” ấy cũng đến và lần nào Nguyễn Khuyến cũng “kêu khổ” về cái sự thiếu thốn của mình? Điều này chắc chắn không phải bởi ngay đầu bài thơ, tác giả đã khẳng định “Đã bấy lâu nay Bác tới nhà”.

Việc nêu ra các loại rau quả trong cả một năm khi bạn đến chơi cho thấy sự hóm hình của Nguyễn Khuyến. Rõ ràng, việc kể ra những thứ “có mà như không có” chỉ để làm nổi bật một thứ có duy nhất đó là tình bạn.

Có thể nói, bảy câu thơ đầu của bài vẻn vẹn một chữ “KHÔNG”. Chữ “KHÔNG” ấy nhằm làm nổi bật một thứ có duy nhất đó là “ta với ta”. Nhịp thơ đều đặn 4 – 3 nhẹ nhàng êm ái như một lời thủ thỉ, kèm theo là nụ cười hóm hình, cười vui của tác giả. Câu thơ bộc lộ thật rõ nét tình cảm chân thành của tác giả đối với bạn.

Đó là một tình cảm thiêng liêng cao quý. Quan hệ bạn bè ở đây được xây dựng trên cơ sở vững chắc là tình cảm yêu thương chân thật, không màng đến vật chất, chỉ cần có bạn, có tình bạn thì vật chất không còn ý nghĩa nữa.

Bằng giọng thơ hóm hình, nhẹ nhàng, Nguyễn Khuyến đã cho chúng ta thấy giá trị của tình bạn chân chính. Giữa lúc xã hội ngày càng coi trọng đồng tiền, bài thơ “Bạn đến chơi nhà” càng trở nên ý nghĩa.

Hy vọng những hướng dẫn viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (bài thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt Đường luật) ở trên đã giúp các em rèn luyện kỹ năng viết mà còn thêm yêu mến, tự hào về những giá trị lịch sử và văn hóa của quê hương, đất nước.

Để học tốt hơn và nắm vững kiến thức Ngữ Văn 8 một cách hệ thống, phụ huynh và các em học sinh có thể tham khảo bộ sách “Làm chủ kiến thức Ngữ Văn bằng sơ đồ tư duy lớp 8 (Tập 1 và Tập 2)”. Với cách trình bày bằng sơ đồ tư duy khoa học, dễ nhớ, cuốn sách sẽ giúp các em học nhanh – nhớ lâu, ôn tập hiệu quả và đạt kết quả cao trong môn Ngữ Văn.

Link đọc thử sách: https://drive.google.com/file/d/1IW8jEFiXWUJSeF7YEEO0N8c3p_ChO1Gw/view?usp=sharing

Đặt mua sách với giá ưu đãi 20%:

Tkbooks tự hào là nhà xuất bản sách tham khảo lớp 8 hàng đầu tại Việt Nam!

Tkbooks.vn