Các dạng bài Nghị luận xã hội thường gặp: 2 dạng:

+ Nghị luận về một tư tưởng đạo lý:

– Vấn đề nhận thức: lí tưởng, mục đích sống, nghề nghiệp, ước mơ…

– Vấn đề về đạo đức, tâm hồn, tính cách: lòng yêu nước, lòng nhân ái, vị tha, bao dung, độ lượng; tính trung thực, dũng cảm, chăm chỉ, cần cù, thái độ hòa nhã, khiêm tốn; thói ích kỉ, ba hoa, vụ lợi…

– Vấn đề về các quan hệ gia đình: tình mẫu tử, tình phụ tử, tình anh em…

– Vấn đề về các quan hệ xã hội: tình đồng bào, tình thầy trò, tình bạn…

– Vấn đề về cách ứng xử, đối nhân xử thế của con người trong cuộc sống.

+  Nghị luận về một hiện tượng đời sống:

– Đề tài nghị luận thường gần gũi với đời sống và sát hợp với trình độ nhận thức của học sinh: tai nạn giao thông, hiện tượng môi trường bị ô nhiễm, đại dịch AIDS, những tiêu cực trong thi cử, nạn bạo hành trong gia đình trong học đường, phong trào thanh niên tiếp sức mùa thi, cuộc vận động giúp đỡ đồng bào hoạn nạn, những tấm gương người tốt việc tốt, hiện tượng lãng phí, lối sống thờ ơ vô cảm, hiện tượng chạy theo thời thượng, thói dối trá…

Kĩ năng làm bài:

+ Tạo lập và xây dựng đoạn văn nghị luận:

– Hình thức: Đoạn văn là tập hợp của nhiều câu văn.Bắt đầu bằng chữ viết hoa đầu dòng và kết thúc bằng dấu chấm. Không được phép xuống dòng.

Các câu được liên kết với nhau bằng phép nối, phép thế, phép lặp,…Có câu mở, các câu triển khai và câu kết rõ ràng.

– Nội dung: Các câu đều tập trung thể hiện vấn đề nghị luận, hệ thống luận điểm, luận cứ rõ ràng, chặt chẽ, có sức thuyết phục.

– Kết cấu: Thường được kết cấu theo cách tổng – phân – hợp, diễn dịch và quy nạp.

+ Kĩ năng phân tích, đánh giá, nhận định:

– Huy động các kiến thức xã hội để bày tỏ quan điểm, thái độ, nhận định riêng của mình trước vấn đề nghị luận.

– Có thể triển khai vấn đề theo nhiều cách khác nhau nhưng phải có lí lẽ và căn cứ xác đáng, được tự do bày tỏ quan điểm của mình nhưng phải có thái độ chân thành, nghiêm túc, phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội và luật pháp quốc tế.

Cách làm bài:

+ Tìm hiểu đề:

– Xác định dạng đề chính xác: Đề là nghị luận về tư tưởng, về hiện tượng đời sống hay vấn đề từ tác phẩm?

– Xác định đối tượng, phạm vi nghị luận

– Xác định thao tác lập luận

+ Lập dàn ý: Dàn ý tham khảo dạng đề

Nghị luận về tư tưởng, đạo lý:

– Câu mở đoạn: Giới thiệu khái quát tư tưởng đạo lý

– Thân đoạn:

+ Giải thích: Tùy theo yêu cầu đề bài có thể có những cách giải thích khác nhau:

+ Giải thích khái niệm, trên cơ sở đó giải thích ý nghĩa, nội dung vấn đề.

+ Giải thích nghĩa đen của từ ngữ, rồi suy luận ra nghĩa bóng, trên cơ sở đó giải thích ý nghĩa, nội dung vấn đề.

+ Giải thích mệnh đề, hình ảnh trong câu nói, trên cơ sở đó xác định nội dung, ý nghĩa của vấn đề mà câu nói đề cập.

+ Phân tích và chứng minh những mặt đúng của tư tưởng, đạo lí cần bàn luận: Bản chất của thao tác này là giảng giải nghĩa lí của vấn đề được đặt ra để làm sáng tỏ tới cùng bản chất của vấn đề. Phần này thực chất là trả lời câu hỏi vì sao?

+ Bình luận, đánh giá (bàn bạc, mở rộng, đề xuất ý kiến…)

– Kết đoạn: Khẳng định chung về tư tưởng, đạo lí đã bàn luận

Nghị luận về hiện tượng đời sống:

– Mở đoạn: Dẫn dắt vào đề để giới thiệu chung về những vấn đề mà xã hội ngày nay cần quan tâm.Giới thiệu vấn đề nghị luận đặt ra ở đề bài: hiện tượng đời sống mà đề bài đề cập… ( Chuyển ý)

– Thân đoạn:

+ Trình bày thực trạng – Mô tả hiện tượng đời sống được nêu ở đề bài

Có thể nêu thêm hiểu biết của bản thân về hiện tượng đời sống đó.

+ Phân tích những nguyên nhân – tác hại của hiện tượng đời sống đã nêu ở trên.

+ Bình luận về hiện tượng ( tốt/ xấu, đúng /sai…)

+Đề xuất những giải pháp: Cần dựa vào nguyên nhân để tìm ra những giải pháp khắc phục.

– Kết đoạn: Khẳng định chung về hiện tượng đời sống đã bàn luận.